MUSİKİŞİNAS OSMANLI PADİŞAHLARI – BESTECİ SULTANLAR
Sultan II.Bayezid Han
Sultan II.Bayezid Han ( 1450-1512 ) : Osmanlı Devletinin sekizinci padişahıdır . Şair , bilgin , hattat ve musikişinastır . Döneminde bir çok bilgin ve sanatkârı maaşa bağlamıştır .
Şiirlerini ‘ Adni ‘ mahlası ile yazmıştır . Şiirlerinden 124 adedini kapsayan basılı bir Divânı vardır .
Dokuz adet saz eseri olduğu bilinmektedir . Akıl hastalıklarının musiki ile tedavisi O nun zamanında başlatılmıştır .
Sultan IV.Murad Han
Sultan IV.Murad Han ( 1612-1640 ) : Tarihlerde Revan ve Bağdat Fatihi olarak anılır . ‘ Murâdî ‘ mahlası ile şiirler yazar .
‘ Şah Murad ‘ mahlası ile de besteler yapan sanatkar bir padişahtır . Hüseyni Makamından altı ayrı peşrev besteleyebilmiş kudretli bir bestekar ve müzik bilginidir .
Bu özelliği ile müzik tarihimizde tektir . Bilinen beste sayısı on bes tanedir . Damla hastalığından vefat etmiştir .
Sultan I.Mahmud Han
Sultan I.Mahmud Han ( 1696 – 1754 ) : 24 sene tahtta kalır . Yazdığı Türkçe ve Arapça şiirlerde annesinin ismi olan ‘ Sepkati ‘ mahlasını kullanır .
Tarih , edebiyat , şiirle uğraşır . Çok iyi derece de keman çalmayı öğrenir. Aynı zamanda iyi bir tanburi ve iyi bir bestekardır .
Bilinen sekiz peşrevi ve iki saz semaisi bulunmaktadır. Bir Cuma günü namazdan dönerken at sırtında 58 yaşında vefat eder .
Sultan III.Selim Han
Sultan III.Selim Han ( 1761-1808 ) : Türk Musikinde ekol olmuş dâhi bir bestakardır . Türk Musikimizin köşe köşetaşıdır . Günümüze altmıştan fazla bestesi ulaşmıştır .
Kendisinin icad ettiği ondört makam bulunmaktadır . ‘ Suzidilara ‘ makamının yaratıcısıdır . Evcarâ , Nevâ –Buselik , Şevkefza gibi günümüzde de kullanılan makamlar onun tertibidir .
Aynı zamanda usta bir tanburi ve neyzen olan Sultan III.Selim in ‘ İlhami mahlasını kullanarak yazdığı şiirlerden oluşan bir Divan ı vardır .
Bu şiirlerden 42 beyitlik olanı , Medine de Peygamber Mescidinin ön tarafındaki on iki sutüna yazılmıştır .
Sultan II.Mahmud Han
Sultan II.Mahmud Han ( 1785-1839 ) : Günümüze ulaşan 26 adet eseri ile müzik tarihimizde çok önemli bir yeri vardır . ‘ Adli ‘ mahlasını kullanarak şiirler yazan ve aynı zamanda büyük bir hattat olan , otuzuncu Osmanlı Padişahı , musikiyi III.Selim den öğrenir .
İyi bir hanende , tanburi ve neyzendir . ‘ Ebrulerinin zahımı nihandır ciğe-rimde ‘ diye başlayan güfteside kendisine ait olan Hicaz Divanı , bestekarlıktaki üstünlüğünü göstermeye yeterlidir .
Sultan Abdulaziz Han
Sultan Abdülaziz Han ( 1830 – 1876 ) : Başlayan ihtilal sonrasında zorla tahttan indirilir ve şüpheli bir biçimde ölür. Oysa bu padişah Osmanlı Devleti ni dünyada ikinci veya üçüncü duruma getirmeyi başarmıştır . Pehlivanlığa , koç ve horoz dövüştürmeye meraklı olarak tanıtılmak istense e ! çok iyi müzik bilgisine sahip , çok iyi piyano ve çok iyi lavta çalan aynı zamanda neyzen olan çok ince ruhlu bir padişahtır .
Günümüze kadar ulaşan Hicaz Hümayun Sirtosu ve güftesi de kendisine ait olan muhayyer makamında iki şarkısı bulunmaktadır . Yaptığı resmi dış gezilerde de , dış kaynaklarda sanâtkar bir devlet başkanı olarak nitelendirilmiştir . Öldüğünde 46 yaşındadır . ‘ Ey Nevbahar-ı Hüsn-ü An ‘ sevilen bestelerindendir.
Sultan IV.Mehmed Vahideddin Han
Sultan IV. Mehmed Vahideddin Han (1861– 1926) : Padişahlığın kaldırılması ve tenkitler nedeniyle yurt dışına çıkar, bir çok teklifi reddeder ve İtalya da oturma kararı alır . Çok iyi bir ses icracısı , kanûnî ve bestekâr olarak Türk Musiki tarihinde önemli bir yere sahiptir . Nota koleksiyoncusuna meraklı ve çok iyi bir piyanisttir .
Bestekâr olarak yetmişten fazla eseri vardır . II. Balkan Savaşı sonunda Edirne nin alınması dolayısıyla bestelediği ve güftesi şair Nigâr Hanıma ait olan marşı çok ünlüdür . 1926 yılında San Remo fa vefat eder . Cenazesi Türkiye den istenmediği için Türkiye ye getirilemez .
Borçları nedeniyle tabutuna bile haciz konur. O dönemde Suriye devlet başkanı cenazeye sahip çıkar ve tabutu Suriye ye getirtir. Murat Bardakçı nın kaleme aldığı ‘ Şahbaba ‘ isimli kitapda Sultan Vahdettin in ilginç hayat hikayesini okuyabilirsiniz . Rast Makamında bilinen bestesi;
Hicran ile dil hastayım
Ummid ile nalan
Gel sineme gel kalbime gir ruhuma yaslan
Mecnuna ben oldum halef ey ruh-ı gazalan
çok ünlüdür…
Bu örnekler dışında Osmanlı Döneminde bizzat musiki ile ilgilenmiş , gerek bestekar gerekse icracı olarak şöhret kazanmış bir çok Osmanlı Sultanı ve Hanedan Mensubuna rastlamaktayız .
O dönemlerde nota yazısının olmaması nedeniyle eserlerin bugüne ulaşması çok zor olmuştur .
Bugün eseri bilinebilen en eski padişah Sultan II. Beyazıd Han dır .
Dokuz adet peşrevi ve saz semaisi bulunmaktadır .
Bugün elimizde besteleri var olan padişahlar kimlerdir?
Sultan II.Beyazıd Han ( 1450-1512 )
Sultan IV.Murad Han ( 1612 – 1640 )
Sultan I.Mahmud Han ( 1696 – 1754 )
Sultan III. Selim Han ( 1761 – 1808 )
Sultan II.Mahmud Han ( 1785 – 1839 )
Sultan Abdulaziz Han ( 1830 – 1876 )
Sultan VI. Mehmed Vahideddin Han ( 1861-1926 )
Bestekar olduğunu bildiğimiz hale eserleri günümüze ulaşamamış ve beste sahibi olmayan fakat
musikişinas olan padişahlar da vardır:
II. Ahmed ( 1823-1861 )
II.Mustafa ( 1664-1703 )
I.Abdulhamıd ( 1725-1789 )
Abdulmecid ( 1823-1861 )
V.Murad ( 1840-1904 )
II.Abdulhamid ( 1842-1918 )
V.Mehmed Reşat ( 1844-1918 )
Son zamanlarda izlediğimiz filmlerden olsa gerek , Osmanlı Padişahlarının genelde harem de ömür tükettikleri düşünür olduk .
Oysa bir bölümü şair, bir bölümü hattat, bir diğer önemli bölümü de bestekârdır.
Bir çoğunun başka başka sanat dalı ile ilgileri ve aynı zamanda bazılarının da ilginç hayat hikayeleri vardır .
Merakımızı gidermeye ve o dönemlere kısa bir yolculuk yapmaya ne dersiniz ?
SANATA MERAKLI VE YETENEKLİ ZANAATKAR OSMANLI PADİŞAHLARI
•Kürüşçü adıyla anılan I. Mehmet yay ve kiriş ustasıdır .
•I.Selim ve I.Süleyman kuyumcudur .
•Hacıların hac yolunda kullanmaları için hilal şeklinde asalar yapan ise II.Selim dir .
•III.Selim çok iyi müzisyendir ama hiç çocuğu olmaz . Haremde ney üflerken ele geçirilir, kendini elindeki neyle savunmaya çalışırken isyancılar tarafından kanı dökülerek öldürülür . ‘ Pir Pür Cefa Hoş Dilberdir ‘ adlı şiiri zevkle dinlenen bestelerindendir.
•III.Mehmed ve I.Ahmed kaşık ustasıymış ve okçuların kullandığı özel yüzükler yaparmış.
•IV.Mehmed şairmiş , marşlar yazarmış.
•II.Abdülhamid kakma ve süsleme sanatıyla ilgilenirmiş .
•I.Mahmud un ‘ Uşşak Peşrevi ‘ çok tanınan bir bestedir.
•II.Mahmud , hat sanatçısı , şair ve bestekardır. Arapça yanında Farsçaya da hakimdir .
•V.Murad , Osmanlı Devletinin piyanist olan ilk ve tek padişahıdır .
•Kanuni Sultan Süleyman ın ‘ Tanrının has kulusun ‘ ve ‘ Nur-i alemsin ‘ adlı şiirleri tanınan bestelerindendir.
•Kanuni nin Hürrem Sultan a olan aşkı için ‘ Muhibbi ‘ mahlasıyla yazdığı gazeli de ünlüdür . Bugünkü karşılığı o kadar etkileyici ki; kesinlikle yazmalıyım…
Celis-i halvetim , varım , habibim mah-ı tabanım
Enisim , mahremim, varım , güzeller şahı sultanım
Hayatım hasılım , ömrüm , şarab-ı kevserim , adnim
Baharım, behçetim, rüzum, nigarım verd-i handanım
Neşatım , işretim , bezmim , çerağım , neyyirim , şem im
Turuncu u nar u narencim , benim şem -i şebistanım
…….
Bugünkü dille ;
Benim birlikte olduğum , sevgili , parıldayan ayım ,
Can dostum , en yakınım , güzellerin şahı sultanım ,
Hayatımın , yaşamımın sebebi Cenneti , Kevser şarabım ,
Baharım , sevincim , günlerimin anlamı , gönlüme nakşolmuş resim gibi sevgilim , benim gülen gülüm,
Sevinç kaynağım , içkimdeki lezzet, eğlenceli meclisim , nurlu parlak ışığım , meş alem,
Turuncum , narım , narencim , gecelerimin , visal odamın aydınlığı ,
Nebatım , şekerim , hazinem , cihanda hiç örselenmemiş , el değmemiş sevgilim ,
Gönlümdeki Mısır ın Sultanı , Hazret-i Yusuf um , varlığımın anlamı,
…….
•Sufi şiirler yazan Sultan Beyazıd ın ise ‘ Neva Peşrevi ‘ çok ünlüdür .
•IV.Murad ‘ın ‘ Hüseyni peşrevi ‘ çok bilinir.
•III.Ahmed in ise ‘ Şemine Pervaneyim ‘ isimli şiiri tanınan bestelerindendir.
