Osmanlı Sultanı Padişah Abdülaziz Kimdir? Taht Yaşamı, Ki̇şi̇li̇ği̇ Yenilik, Eser ve ilkleri
Sultan Abdülaziz, 1830-1876 yılları arasında yaşayan, 32. Osmanlı padişahı ve 111. İslam halifesidir. II. Mahmut ve Pertevniyal Sultan’ın oğlu, Abdülmecid’in kardeşidir.
Güreş, cirit, av ve bilek güreşi sporlarına meraklı olan Sultan Abdülaziz’in tahtta kaldığı sürece en çok üzerinde çalıştığı konu Osmanlı Donanması’nın modernizasyonu idi. Bu nedenle o dönemlerde Avrupa devletlerinden alınan kredilerin çoğu bu konuda harcandı. Sayısı gün geçtikçe artan Osmanlı Ordusu’nun askerlerine yetecek dönemin son model top ve tüfeklerin de sağlanması Sultan Abdülaziz döneminde gerçekleşmiştir.
Sultan Abdülâziz hükümdarlığı süresince sık sık ülke içi ve ülke dışı temaslarda bulunmuş geziler düzenlemiştir. Yavuz Sultan Selim’den sonra Mısır’ı ziyaret eden ilk ve tek Osmanlı Padişahı Abdülaziz’dir.
Eyâletlerin yanı sıra Sultan Abdülaziz, Batı Avrupa’da ziyaretler yapan ilk ve tek padişahtır. 1867 yılında Paris’te açılan büyük bir sanat sergisine III. Napolyon’un daveti üzerine katılan Sultan Abdülaziz, sergiden sonra imparator ile temaslarda bulunmuş İngiltere, Belçika, Almanya, Avusturya-Macaristan gezilerinden sonra da geri dönmüştür. Ayrıca Richard Wagner’in Bayreuth operasına maddi yardımda bulunmuş ve davet edilmiştir.
Seyahatlerinde İngiltere kraliçesi Victoria, Belçika kralı II. Leopold, Prusya kralı I. Wilhelm, Avusturya-Macaristan imparatoru François-Josef ve Romanya Prensi I. Karol ile görüşmüştür.
Osmanlı’da Sultan Abdülaziz döneminde Batı’yla iyi ilişkiler kurulmasına özellikle dikkat edildi. Tanzimat Fermanı ile Osmanlı’nın girdiği Batılılaşma süreci bu dönemde de devam etti. Ülke genelinde yeni vilâyetler ilân edildi ve İstanbul Üniversitesi Fransız Eğitim sistemi örnek alınarak tekrar düzenlendi. Doğu Ekspres’in bir durağı olan Sirkeci Garı’nın temelleri Sultan Abdülaziz döneminde atılmıştır.
Sultan Abdülaziz 15 senelik hükümdarlığı boyunca yaptığı eserler ve yenilikler şunlardır;
Osmanlı’da ilk kez posta pulu basıldı 1863.
Bank-ı Osmani-i Şahane (Osmanlı bankası) açıldı 1863.
Osmanlı donanmasına ilk zırhlı savaş gemisi katıldı 1864
Osmanlı donanması döneminin en büyük 4. donanması oldu
Vilayet nizamnamesi ile yeni idari yapı ve bunun uygulanmasıyla meclisler oluşturuldu 1864
Mekteb-i Sanayi (Sanayi okulu) açıldı 1865
Darü’l Fünun faaliyete geçti 1868
Mekteb-i Sultani açıldı 1868
Divan-ı Ahkam-ı Adliye (Yargıtay) kuruldu (Meclis-i Ahkam-ı Adliye’nin bölünmesiyle) 1868
Şuray-ı Devlet (Danıştay-Yasama) kuruldu (Meclis-i Ahkam-ı Adliye’nin bölünmesiyle) 1868
Mecelle yayınlandı 1869
Dar’ül Muallimat (Kız Öğretmen Okulu) açıldı 1870
Belediyeye bağlı ilk modern İtfaiye teşkilâtı kuruldu 1871.
Darü’ş şafakka açıldı 1873
Mekteb-i Maadin (Maden mektebi) açıldı 1874
Sultan Abdülaziz döneminde yaşanan önemli olaylardan bir kısmı ise Rusya ve Avrupa devletleri’nin kışkırttığı Balkan isyanlarıdır.
1861-64 yılları arasındaki Karadağ İsyanı İkinci Karadağ Harekatı ile bastırılmasına rağmen, Karadağ sorunu büyümeye devam etti. 1861-66 yılları arasındaki Eflak-Boğdan olayları Birleşik Romanya’nın doğuşunu ve bağımsızlık mücadelesini hızlandırdı. 1862-67 yılları arasındaki Sırbistan olayları ise Türk askerlerinin Sırbistan’daki kalelerden çekilmesiyle sonuçlandı. 1866-68 arasındaki Girit Ayaklanması Girit Nizamnamesi ile çözümlenmeye çalışıldıysa da Girit’in kaybına giden olaylar dizisi başlamış oldu.
Hıdivlikle yönetilen Mısır’ın özerklik haklarının genişletilmesi bu eyaletin 1882’de kesinkes kaybına yolaçan Mısır’ın borç sorununun ortaya çıkmasına başlangıç teşkil etti.
SULTAN ABDÜLAZİZ’İN TAHTTAN İNDİRİLMESİ VE KATLEDİLMESİ
Sultan Abdülaziz, 25 Haziran 1861 tarihinde kardeşinin ölümü üzerine, 31 yaşında iken tahta geçmiştir. Sultan Abdülaziz 1876 yılında bir darbe ile tahttan indirilmiş, 4 gün sonra ise gözaltında tutulduğu yerde ölü olarak bulunmuştu.
Sultan Abdülaziz’in hükümdarlığının son yılları ise 1875-76 yılındaki Hersek İsyanı ile 1867’de başlayan ve 1876’da iyice yayılan Bulgar İsyanları ile mücadele ederek geçti. 30 Mayıs 1876 Darbesi ile tahttan indirildi. Sultan Abdülaziz, gözaltında bulundurulduğu Feriye Saraylarında 4 Haziran 1876 günü bilekleri kesilmiş olarak ölü bulundu.
Abdülaziz’in ölümü hep tartışma konusu olmuştur. Resmî tarih olarak intihar ettiği yazılsa da özellikle son yıllarda öldürüldüğüne dair iddialar daha da artmıştır.
Bahattin Öztuncay’ın hazırladığı ve Aygaz tarafından yayımlanan Hatıra-i Uhuvvet: Portre Fotoğraflarının Cazibesi 1846-1950 adlı kitapta ilk kez yayınlanan bir resimde Abdülaziz’in hal edildikten sonra ve ölmeden önce çekilmiş son fotoğrafı yer almaktadır. Bu resimde saray hizmetçileri laubali bir şekilde padişaha dirsek dayamış, padişah ise eski bir üst baş ve etrafa öfkeyle bakan gözlerle görülmektedir.
