II. Mahmud Türbesi, Osmanlı padişahı Abdülmecit’in babası II. Mahmud için İstanbul’da inşa ettirdiği ve sonradan diğer padişah ve Osmanlı Hanedanı üyelerinin de gömüldüğü bir türbedir.
1840 yılında tamamlanan türbe İstanbul’un Fatih ilçesi Çemberlitaş semtinde Divanyolu caddesinde yer almaktadır.
II. Mahmud’un 1839 yılında vefat etmesinden sonra yerine geçen oğlu Abdülmecit hemen babası için Mimar kardeşler Ohannes Dadyan ve Boğos Dadyan’dan bir türbe inşa etmelerini istemiştir.
Türbenin yapılması için kullanılan arazi II. Mahmud’un çok sevdiği kızkardeşi Esma Sultan tarafından tahsis edilmiştir. Esma Sultan’ın o zamanlar bu arazide kendine ait bir yalısı bulunmaktaydı.
Ampir üsluptaki türbe beyaz mermerlerle kaplıdır. Basamaklarla çıkılan türbe sekiz köşelidir. Kubbesi kabartma çelenk ve çiçeklerle süslüdür. Yapının içinde Hattat Mehmet Haşim tarafından yazılmış mermer bir yazıt bulunur. Türbenin içinde kubbeye asılı kristal avize Birleşik Krallık Kraliçesi I. Victoria tarafından gönderilmiştir. Kapının iki yanındaki altın yaldızlı duvar saatleri de Fransa İmparatoru III. Napolyon’un hediyesidir.
Türbenin yanındaki avlu 1861 yılında hazireye (türbeye bağlı mezarlık) dönüştürülmüş ve büyük çoğunluğu 1840–1920 tarihleri arasında görev yapmış devlet adamları ve yazarlar, şairler bu avluya defnedilmişlerdir. Burada Osmanlı taş işleme sanatının en güzel örneklerini yansıtan mezar taşları ve lahitler bulunmaktadır.
Türbede kabristanı bulunan şahsiyetler
Türbede 11 sanduka bulunmaktadır:
Sultan 2. Mahmud (1839)
Sultan Abdülaziz (1876), II. Mahmud’un oğlu
Sultan 2. Abdülhamid (1918), II. Mahmud’un torunu
Esma Sultan (1848), II. Mahmud’un Ablasi
Bezmiâlem Valide Sultan (1853), II. Mahmud’un eşi, Abdülmecit’in annesi
Veliaht Yusuf İzzeddin Efendi, Abdülaziz’in oğlu
Mehmed Şevket Efendi, (1872 – 1899) Abdülaziz’in oğlu
Şadiye Sultan, (1886-1977) II. Abdülhamit’in kızı
Hazirede (avluda) gömülü şahıslar
Şeyh Bedreddin (1420), Mutasavvıf (sonradan kemikleri gömülmüştür)
Abdülhak Molla (1854), II. Mahmud ve Abdülmecit devrinin hekimbaşısı
Ahmet Fethi Paşa (1858), II. Mahmud’un damadı
Serasker Rıza Paşa (1877), Serasker
Agah Efendi (1885), Osmanlı devlet adamı
Mahmut Ethem Paşa, (1886), Sadrazam Damat Mehmed Ali Paşa’nın oğlu, Abdülmecit’in kızı Reşa Sultan’ın eşi.
Türbenin avlusundaki mezarlar
Server Paşa (1821-1886) İstanbul Belediye başkanı
Muallim Naci (1893), öğretmen ve yazar
Ahmed Eyüb Paşa, (-1893) 93 Harbi kumandanlarından Müşir general
Lofçalı İbrahim Derviş Paşa, (1812-1896) Fırka-i Islahiye Ordu müşürü
Galib Paşa, (1829-1905) İstanbul Belediye başkanı
Halil Rifat Paşa (1908), Sadrazam
Ahmed Samim (1910), yazar
Hekim İsmail Paşa, Aydın ve Girit valisi, İstanbul Belediye Başkanı
Mehmet Ata (1919), Maliye Nazırı
Sait Halim Paşa (1921), Sadrazam
Server Paşa
Abdurrahman Sami Paşa
Ziya Gökalp (1924), yazar
Mehmet Seyit Bey (1925), Adalet Bakanı, Milletvekili
Ömer Faruk Efendi (1969), Son halife Abdülmecit’in oğlu.
Ertuğrul Osman (2009), Osmanlı Hanedanı reisi, Sultan II. Abdülhamit’in torunu
