Osmanlı Türk Müziği ve Musiki Çalgı Önemli Bilgileri
Müzikte çalgı, istisnai birkaç form dışında, Ses Müziğinin vazgeçilmez eşlik unsuru ve başlı başına bir Müzik türü olarak çifte fonksiyona sahiptir .
Türklerin Hun devletinden bu yana her iki fonksiyonuyla da kullandıkları musiki aletleri, İslamiyetten sonra bir din adamlarının etkisiyle Mehterhane, Enderun ve sazın serbest oldugu tekkeler ile şuurlu din adamlarının koruması sayesinde kurtulabilmiştir.
Osmanlı musikisi formları ile çalgıları arasında, çağlara göre eskilerinin gözden düşüp yenilerinin moda olması şeklinde bir kader birliği görülür.
Osmanlı klasik ve halk musikisinde kullanılan bütün telli/saplı çalgıların atası olan Kopuz‘un ömrü 18.Yüzyıl‘a kadar devam edebilmiştir.
10 ila 16. yy. arası çok revaçta olan Ud yerini (l9.Yüzyıl. sonunda yeniden almak üzere)
17 .Yüzyıl .dan itibaren Tanbur‘a bırakmış, tarihi Türk harpi Çeng‘le, Türk pan flütü Miskal 19.Yüzyıl, Santur ise 20. .Yüzyıl .da artık kullanılmaz olmuşlardır .
Önce viola d’amore şeklinde Sinekemanı adı ile Batıdan gelen Keman, daha sonra Viyola, Viyolonsel ve Kontrbas ile, önceleri Köçekçe ve Tavşanca adı verilen saray rakslarının eşlik sazı olan Kemençe ve Lavta 20. Yüzyıl .da klasik musikiye de girmiştir.
Kaşık’la Zilli Maşa‘nın halk oyunlarında yaşamasına mukabil, Çalpara da denen Çengi Çubuğu, Köçekçe ve Tavşanca’larla birlikte tarihe karışmıştır.
Osmanlı musikisinde kullanılmış olan çalgıların sayısı da, çeşitli çalgıların kaynaklarına göre değişiklik -daha doğrusu artış- göstermiştir:
II. Murad çağı yazan Şükrullah sadece 9. Ladikli 18, Katib Çelebi 19 çalgılık liste verirlerken, yazarlığı yanında çok iyi bir Müzisyen olan Evliya Çelebi, çoğunun tarifini de verdiği 76 çalgı adı zikretmiştir.
Musiki aletleri bilimi demek olan Organoloji‘de çalgılar,hangi Müzik söz konusu olursa olsun, bu sanatın insanla birlikte doğuşundan bu yana geçirdiği merhaleler göz önüne alınarak,
- Vurmalı çalgılar,
- Nefesli çalgılar ve
- Telli çalgılar
sırası içinde incelenmektedir .
‘Ritm sazlar’da denen vurmalılar, kendi aralarında ayrıca:
- Tahtalar ,
- Zilliler ve
- Derililer olarak üçe ayrılmakta:
Nefesli ve telli çalgılar (ritm çalgılarına paralel)’melodi çalgıları‘ adını almakta, nefesliler ‘dilli’ ve ‘dilsiz’,
Telliler Çalgılarıda ‘mızraplı’ ve ‘yaylı’ alt başlıklarına göre sınıflandırılmaktadır.
Bir başka tasnif şekli de çalgıları yine aşağıdaki şekilde sınıflanabilir.
- Vurmalı Çalgılar
- Nefesli Çalgılar (dilli ve dilsiz Üflemeliler)
- Telli Çalgılar (mızraplı ve yaylı Aletler)
Kullanılış Alanlarına (Fonksiyonlarına) Göre Çalgıların Sınıflandırılması
- Askeri Müzik çalgıları,
- Dini Müzik çalgıları,
- Halk Müziği çalgıları,
- Klasik Müzik çalgıları ve
- Eğlence Müziği çalgıları.
Osmanlı Musikisi, Müzik Enstrümanları Hangileridir? ve Çeşitleri Nelerdir?
Musiki aletleri bilimi demek olan ORGANOLOJI’de çalgılar, hangi Müzik söz konusu olursa olsun, bu sanatın insanla birlikte doğuşundan bu yana geçirdiği merhaleler göz önüne alınarak, vurmalı çalgılar, nefesli çalgılar ve telli çalgılar sırası içinde incelenmektedir.
Biz burada. Osmanlı musikisinin çeşitli türlerinde kullanılan çalgıları, kullanılma alanlarını birleştirerek, vurmalı-nefesli-telli (mızraplı-yaylı) sırasına göre toplu olarak sınıflandıracağız .
Osmanlı Musikisi, Müzik Saz Aletleri Çeşitleri Nedi̇r? ve Çalgıların Sınıflandırılışı?
Musikî aletleri bilimi demek olan ORGANOLOJI’de çalgılar, hangi Müzik söz konusu olursa olsun, bu sanatın insanla birlikte doğuşundan bu yana geçirdiği merhaleler göz önüne alınarak, vurmalı çalgılar, nefesli çalgılar ve telli çalgılar sırası içinde incelenmektedir.
Biz burada. Osmanlı mûsikisin çeşitli türlerinde kullanılan çalgıları, kullanılma alanlarını birleştirerek, vurmalı-nefesli-telli (mızraplı-yaylı) sırasına göre toplu olarak sınıflandıracağız .
OSMANLI MUSiKİSİ ÇALGI ÇEŞİTLERİ VE MÜZIK ALETLERI SINIFLANDIRILMASI
OSMANLI MUSİKİSİ ENSTRÜMANLARI | |
VURMALI SAZLAR | |
1) Tahta Müzik Sazları | |
Çevgan | (Askeri Müzik) |
Kaşık | (Halk Oyunları) |
Çalpara veya Çengi Çubuğu | (Köçekçe ve Tavşanca’larda) |
2) Zilliler (Zilli Müzik Sazları) | |
Zil (Halile) | (Tekke Müziği) |
Mehter Zili | (Askeri Müzik) |
Hitit Sistrumu | (Askeri Müzik.) |
Zilli Maşa | (Halk oyunları) |
Parmak Zili | (Eski ve yeni Raks Müziği) |
3) Derililer (Derili) Müzik Çalgıları | |
Kös | Askeri Müzik |
Davul | Askeri ve Halk Müziği |
Nakkare | Askeri Müzik |
Kudüm | Tasavvuf ve Klasik Müzik |
Daire | Klasik Müzik |
Def | Fasıl Müziği |
Bendir | Tasavvuf Müziği |
Nevbe | Tasavvuf Müziği |
Darbuka | Oyun havaları |
4) Fırınlanmışlar (Fırınlanmış)Müzik Enstrümanları | |
Cam Bardaklar | Oyun Müziği |
Kaseler | Oyun Müziği |
Fincanlar | Oyun Müziği |
NEFESLI SAZLAR | |
1) Dilliler (Dilli) Müzik Çalgıları | |
Zurna | Askeri ve Halk Müziği |
Mey | Halk Müziği |
Kaval | Halk Müziği |
Tulum | Halk Müziği |
Sipsi | Halk Müziği |
Çifte | Halk Müziği |
Arğul | Halk Müziği |
Düdük | Halk Müziği |
2) Dilsizler (Dilsiz) Müzik Çalgıları | |
Nefir | Askeri Müzik |
Kaval | Halk Müziği |
Ney | Klasik ve Tasavvuf Müziği |
Girift | Klasik Müzik |
Miskal | Klasik Müzik |
Pişe | Klasik Müzik |
Mu | Klasik Müzik |
Kara kamış | Klasik Müzik |
Komuz | Oyun Müziği |
Garmon | Mızıka ve Oyun Müziği |
Hokkabaz Borusu | Eğlence Müziği |
Mizmar | Klasik Müzik |
TELLI SAZLAR | |
1) Yaylılar (Yaylı) Müzik Aletleri | |
Iklığ | Halk Müziği |
Sinekeman | Klasik Müzik |
Keman | Klasik Müzik |
Rebab | Tasavvuf Müziği |
Klasik Kemençe | Klasik Müzik |
Karadeniz Kemençesi | Halk Müziği |
Ağaç Kemane | Halk Müziği |
Yaylı Tanbur | Klasik Müzik |
Kabak Kemane | Halk Müziği |
2) Mızraplılar (Mızraplı) Müzik Aletleri | |
Kopuz | Askeri ve Halk Müziği |
Kolca Kopuz | Halk Müziği |
Lavta | Oyun Müziği |
Çeng ( Mugni) | Klasik Müzik |
Tanbur | Klasik Müzik |
Ud | Klasik ve halk Müziği |
Kanun | Klasik ve halk Müziği |
Santur | Klasik Müzik |
Saz Ailesi | |
Cura | Halk Müziği |
Cura-Bağlama | Halk Müziği |
Bağlama | Halk Müziği |
Tanbura | Halk Müziği |
Divan (Meydan) sazı | Halk Müziği |
Tar Ailesi | |
Dombra | Halk Müziği |
Dotar | Halk Müziği |
Setar | Halk Müziği |
ASYA TÜRKLERI MÜZIĞI ÇALGILARI | |
Balaban (MEY) | Halk Müziği |
Gubuz | Halk Müziği |
Koray | Halk Müziği |
Sıbızgı | Halk Müziği |
Mazhar | Halk Müziği |
Gıçek | Halk Müziği |
Kılkopuz | Halk Müziği |
Rubab | Halk Müziği |
Nay | Halk Müziği |
Kemença | Halk Müziği |